Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) to choroba dotycząca ludzi w starszym wieku, która powoduje uszkodzenie plamki żółtej siatkówki oka, czyli miejsca które odpowiada za najbardziej precyzyjne, ostre widzenie. Choroba dotyczy głównie osób po 50-60 roku życia, a prawdopodobieństwo jej powstania wzrasta wraz z wiekiem. Szacuje się, iż schorzenie to występuje u około 30% populacji po 70 roku życia. W Polsce rocznie na ciężką postać AMD, która grozi znaczną utratą wzroku, choruje około 20 tysięcy osób! Schorzenie to nie powoduje całkowitej ślepoty, jednak upośledza widzenie centralne, które potrzebne jest do wykonywania codziennych czynności, takich jak np. czytanie, pisanie, rozpoznawanie twarzy, znaków drogowych.

Jeśli występują u Ciebie takie objawy, jak:

• zniekształcone widzenie linii prostych i ich falowanie
• trudności w czytaniu
• problemy z widzeniem centralnym (środka obrazu) – ciemna plama przed okiem w miejscu, na którym skupiamy wzrok
• rozmycie krawędzi oglądanych przedmiotów
• trudności w rozróżnianiu kolorów

Mogą to być pierwsze objawy zwyrodnienia plamki żółtej związane z wiekiem (AMD)-NALEŻY JAK NAJSZYBCIEJ SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z LEKARZEM OKULISTĄ.

Postacie kliniczne AMD

1. AMD suche (występujące u 80% chorych): postępuje powoli (przez okres wielu lat) i zwykle nie upośledza widzenia w znacznym stopniu. Polega na stopniowo rozszerzającym się zaniku fotoreceptorów plamki żółtej. Często, jeśli dotyczy jednego oka, początkowo jest niezauważane przez pacjentów.

2. AMD wysiękowe (bardziej niebezpieczne): ma przebieg zazwyczaj znacznie bardziej dramatyczny i odpowiada za 90% przypadków utraty widzenia w tej chorobie. Ta forma AMD polega na tworzeniu się pod niedotlenioną i uszkodzoną siatkówką, w okolicy plamkowej, patologicznych naczyń krwionośnych, których nieprawidłowo zbudowane ściany przepuszczają osocze, tworząc obrzęk oraz są źródłem krwotoków do plamki. W rezultacie prowadzi to do nieodwracalnej destrukcji fotoreceptorów. Choroba rozpoczyna się nagle i może szybko postępować niszcząc siatkówkę nawet w ciągu kilku tygodni. Często jest nierozpoznana we wczesnej fazie, jeśli drugie oko jest sprawne, a niepokojące objawy bywają przez pacjentów bagatelizowane.

We wczesnym stadium obydwu form pojawiają się punktowe złogi w plamce żółtej, tak zwane druzy. Okuliści rozróżniają kilka typów druzów, jednak najbardziej istotny jest podział na druzy twarde i miękkie. Twarde druzy wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia suchej formy AMD, natomiast miękkie druzy z ryzykiem rozwoju postaci wysiękowej AMD. Obecność druzów w plamce oka jest więc wskazaniem do częstszych wizyt u okulisty.

Prostym testem pozwalającym na wykrycie wczesnego stadium choroby jest test Amslera (siatka linii poziomych i pionowych), który można samemu przeprowadzać w domu.

Obecnie lekarze dysponują metodami powstrzymania rozwoju choroby, ale końcowy efekt leczenia w znacznej mierze zależy od stopnia jej zaawansowania, a tym samym stopnia nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki. Im dłużej trwa choroba, tym gorszy ostateczny poziom widzenia, mimo odpowiedniego leczenia! Efekt leczenia zależny jest od stopnia zniszczenia elementów odbierających wrażenia wzrokowe, stąd tak ważne jest wczesne wykrycie zmian i leczenie profilaktyczne.

Wszystkim osobom po 50 – 60 roku życia zaleca się okresowe badania okulistyczne raz w roku, szczególnie w przypadkach obecności poznanych czynników ryzyka rozwoju tej choroby.

Czynniki ryzyka rozwoju AMD

Schorzenie to zalicza się do wieloczynnikowych, z których prawdopodobnie wielu jeszcze nie znamy. Najważniejsze poznane czynniki ryzyka to:

• wiek – jest to podstawowy czynnik ryzyka rozwoju AMD
• nieprawidłowe odżywianie – brak w diecie naturalnych czynników chroniących siatkówkę przed działaniem szkodliwych czynników. Wymienia się wśród nich luteinę i zeaksantynę – naturalne barwniki siatkówki, witaminy z grupy E i C, składniki mineralne, takie jak cynk i selen oraz nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3
• palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, otyłość i wysoki poziom cholesterolu, a więc czynniki upośledzające prawidłowe ukrwienie plamki żółtej
• promieniowanie ultrafioletowe – narażenie na długotrwałe działanie bezpośredniego światła słonecznego
• płeć – częściej chorują kobiety. U kobiet powyżej 75 r.ż. dwa razy częściej występują zmiany początkowe AMD i aż siedem razy częściej zmiany zaawansowane niż u mężczyzn w tym samym wieku
• rasa biała
• czynniki genetyczne – przypadki AMD w rodzinie
• niebieski kolor tęczówek
• dalekowzroczność

Niektóre z tych czynników można wyeliminować np. palenie tytoniu, zmiana diety, stąd obecnie duży nacisk kładzie się na profilaktykę AMD. Badania kliniczne dowiodły, iż można znacznie ograniczyć rozwój choroby poprzez substytucję wymienionych czynników ochronnie działających na siatkówkę.

Leczenie AMD 

W ostatnim czasie znacznie zwiększyły się możliwości skutecznego leczenia AMD. Co prawda nadal nie umiemy leczyć postaci zanikowej AMD, ale mamy nowe metody terapeutyczne w groźniejszej postaci wysiękowej. Wśród obecnie stosowanych metod najlepsze wyniki uzyskuje się stosując dogałkowe iniekcje leków hamujących rozwój tego schorzenia. Należy jednak jeszcze raz zaznaczyć, iż leki te raczej hamują rozwój choroby, a tylko w części przypadków pozwalają uzyskać poprawę widzenia. Jedną z nowoczesnych metod leczenia wysiękowego AMD jest podawanie do ciała szklistego (jest to wysoko uwodniona tkanka za soczewką, wypełniająca ok. 4/5 objętości oka, sąsiadująca z siatkówką) leków hamujących powstawanie patologicznych naczyń krwionośnych (tak zwane leki antyangiogenne). Leczenie to pozwala w znacznym stopniu zahamować postęp choroby, a u większości pacjentów poprawić ostrość wzroku (zwykle o 1-2 rzędy na tablicy do badań). Leczenie rozpoczyna się od fazy nasycenia w postaci jednego wstrzyknięcia na miesiąc przez 3 kolejne m-ce, po których następuje faza podtrzymująca, w czasie której należy co miesiąc kontrolować ostrość wzroku pacjenta. Preparat należy podawać, jeśli u pacjenta wystąpi utrata ostrości wzroku przekraczająca jedną linię na tablicy Snellena. Procedura podawania leku musi być powtarzana do czasu osiągnięcia całkowitego zaniku patologicznych naczyń, co stwierdza się wykonując OCT (optyczną tomografię oka) oraz w razie potrzeby angiografię fluoresceinową.